चेअरमन माओ आणि शालेय गणित

माध्यमिक शाळेत असताना, आपण सर्वांनी गणिताच्या पुस्तकांचा, ती कितीही अप्रिय वाटली असली तरी सामना केलेलाच असतो. आता चीनमधले विद्यार्थी वापरत असलेल्या अशा पुस्तकांचा, चीनचे माजी चेअरमन माओ यांच्याशी बादरायणी संबंध तरी कसे लावणे शक्य आहे? असा प्रश्न वाचकांच्या मनात येणे अगदी स्वाभाविक आहे. परंतु माध्यमिक शालेय गणित आणि चेअरमन माओ यांचा संबंध आहे, अगदी घनिष्ठ संबंध आहे हे माओच्या कालातल्या गणितांच्या पुस्तकांवर एक नजर टाकली तरी समजते. आता त्या कालात चीनमधे घडत असलेल्या प्रत्येक गोष्टीचा माओशी संबंध जोडला जात असेच! मग गणिताची पुस्तके तरी त्याला कशी अपवाद असतील? 

या पुस्तकांच्या अगदी मुखपृष्ठापासूनच ही सुरवात होते. मुखपृष्ठावरच चेअरमन माओंची छबी झळकते आहे. त्यांच्या नेतृत्वाखाली तेत्रदीपक प्रगती करणारी चिनी मुलेही येथे दिसतात. मुखपृष्ठ उलटले की पहिल्या पानावर चेअरमन माओ यांचा भाषण करतानाचा पान भर फोटो या मुलांना बघता येतो. येथेच त्यांच्या महतीचे वर्णनही मुलांना वाचता येते. 

 

आता प्रत्यक्ष अभ्यासाला लागूया. चक्रवाढ व्याजाच्या प्रकरणात असलेले हे एक उदाहरण बघा.

“ चेअरमन माओंची शिकवण आहे की वर्ग विद्रोह कधी विसरू नका. आता आपण अत्यंत जुलमी व दुष्ट असा एक जमीनदार स्किनर याने झांग अंकल या एका अत्यंत गरीब शेतकर्‍याला व्याजावर व्याज लावून त्याची कशी पिळवणूक केली ते बघूया. (चित्र. क्र. 1)

अंकल झांग या गरीब शेतकर्‍याने या जुलमी व दुष्ट जमीनदाराकडून फक्त 3 युआनचे कर्ज घेतले होते. फक्त 10 महिन्यांनंतर, व्याजावर व्याज लावल्यामुळे, ते कर्ज 3*(1+30%)10 इतके झाले. आता या फॉर्म्युला प्रमाणे हा कर्जाचा आकडा किती येतो ते आपण पाहू. "

यानंतर या पुस्तकातील पुढचा मजकूर लॉग टेबल वापरून हे उदाहरण कसे सोडवायचे हे सांगतो. अखेरीस "अशा पद्धतीने अंकल झांगचे कर्ज 41.31 युआन झाले." असे हे पुस्तक सांगते. आता या पुढची मल्लीनाथी बघा. 

 

" अशा रितीने 10 महिन्यात अंकल झांगकडून 41.31-3= 38.31 युआन लुबाडले गेले. दुष्ट आणि जुलुमी राजवट असलेल्या जुन्या चीनमधे, जमीनदार वर्ग त्यांच्या शेतावर काम करत असलेल्या शेत कामगारांना कसण्यासाठी जमीन भाड्याने देऊनच त्यांची पिळवणूक करत असत असे नाही तर ते या गरिबांचे रक्त व घाम यांचेही शोषण करत असत व या गरीबांच्या सांगाड्यांवर आपला गुन्हेगारी स्वर्ग रचत असत. अंकल झांग सारखे 10 कोटी गरीब शेतकरी आपल्या देशात होते. चेअरमन माओ यांनी गरीब शेतकर्‍यांची पाठ मोडणारे तीन जुलुमी डोंगर उध्वस्त करून फेकून दिल्यामुळेच आज गरीबांची सत्ता चीनमधे आली आहे. लिउ शाओची या नीच व पाठीत खंजीर खुपसू पाहणार्‍या नराधमाने " वर्ग विद्रोह थांबवणे" किंवा "जास्त पिळवणूक म्हणजे जास्त सहकार्य " या सारख्या आपल्या कल्पनांचा प्रचार करून जुलमी जमीनदारांचीच स्तुती स्तोत्रे गायला सुरवात केली व गरीबांची सत्ता उलथवून चीन मधे परत भांडवलशाही आणून कोट्यावधी लोकांना परत एकदा दुख:द भूतकालात नेण्याचा प्रयत्न केला"

या गणिताच्या पुस्तकामधले कोणतेही प्रकरण बहुदा चेअरमन माओ यांच्या कोणत्यातरी विधानाने सुरू होते. काही वचने चांगलीही असतात. उदाहरणार्थ "उत्तम अभ्यास हा तुमची दररोज प्रगती करेल". किंवा " छान छान अभ्यास, दिवस दिवस वर" या सारखी अतिशय विनोदीही असतात या वचनानंतर इतर मजकूर येतो. चीनमधल्या पुष्कळ लोकांना आता ही पुस्तके म्हणजे वेडपटपणा वाटतो. पण त्याने एवढेच सिद्ध होते की चीन आता किती बदलला आहे.

परंतु जरा जास्त खोलात जाऊन विचार केला तर या परिस्थितीतील विरोधाभास लगेच लक्षात येईल. या पुस्तकांवरून अभ्यास केलेली पिढी आता जुनी झाली आहे व ज्याचा विनाश करा म्हणून जुन्या पिढीला सतत सांगितले गेले त्याच दुष्ट भांडवलदार जगात, नोकरी मिळवण्यासाठी स्पर्धात्मक चढाओढ, नव्या चिनी पिढीला करावी लागते आहे. याचा एक परिणाम म्हणजे डेंग या चिनी नेत्याच्या आधीच्या कालाबद्दल एक रम्य स्वप्न ही नवी पिढी मनात रंगवते आहे. या डॆंग पूर्व कालात, सर्व जण समान पातळीवर (म्हणजे गरीब) होते असे या नव्या पिढीला वाटते. माओ यांनी शेतकर्‍यांच्या पाठीवर असलेल्या 3 डोंगरांना ( राजा, जमीनदार व नोकरशाही याचा जुलूम) उध्वस्त करून फेकून दिले होते त्या डोंगरांच्या जागी आता नवे 3 डोंगर ( घर मिळवणे, वैद्यकीय मदत, शिक्षण) हे येऊन बसले आहेत असे या नव्या पिढीला वाटते आहे. त्यामुळे माओ यांच्या राजकीय विचारसरणीचा प्रभाव परत एकदा नव्या पिढीत जाणवू लागला आहे.

या अशा वातावरणात, चीन मधले नवे अती श्रीमंत व राज्यकर्त्यांशी निकट संबंधी यांच्यावर खूप टीका होते आहे. ही मंडळी कायद्याच्या वर आणि कोणतीही मूल्य न बाळगणारे आहेत असे सामान्यांचे मत झाले आहे. हे लोक आपली संपत्ती व मुले परदेशी पाठवत आहेत असा त्यांच्यावर आरोप केला जातो. या लोकांची श्रीमंती व हावरेपणा यामुळे गरीब-श्रीमंत यातील दरी वाढत चालली आहे. माओच्या कल्पनांना परत एकदा उजाळा येण्याचे हे ही कारण आहेच.

27 जुलै 2010